خراسان بزرگ ایرانزمین، سرزمینی است پهناور که در جغرافیای سیاسی امروز؛ کشورهای ایران، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و افغانستان، آن را در میان گرفتهاند. در نگاهی جغرافیایی-تاریخی؛ این خراسان بزرگ، به چهار بخش بزرگ تقسیم میشود که هر یک از این بخشها را یک «رَبع» نامیدهاند و هر یک از ربعها از یکی از چهار شهر عمده و تاثیرگذار خراسان بزرگ؛ یعنی نیشابور، مرو، هرات و بلخ نام گرفتهاند: ربع نیشابور، ربع مرو، ربع هرات، ربع بلخ.
ربع نیشابور، در برگیرنده استانهای خراسان کنونی ایران معاصر است و از ولایتهای عمده آن: ترشیز، بیهق، جوین، جاجرم، اسفراین، خبوشان، اسفند، جام، باخرز، خواف، زاه، رخ، زوزن، بوزجان، طوس، نسا، ابیورد، قهستان، جنابد و ... میباشد. این مجموعه؛ خراسان بزرگ غربی تاریخی – فرهنگی را شکل میدهند. «خراسان غربی»، اصطلاحی است دارای پشتوانه غنی و تنومند تاریخی و فرهنگی که به جغرافیای بخش غربی خراسان ایران بزرگ فرهنگی اشاره مینماید. ربع نیشابور یا خراسان غرب، از جایگاه و پیشینه پرباری در در تاریخ و فرهنگ ایران برخوردار است.
از بخش غربی خراسان کهن و بزرگ (ربع نیشابور دوره اسلامی یا ساتراپی ابرشهر دوران ساسانی)، شخصیتهای ادبی، علمی و فرهنگی بزرگی همچون حکیم فردوسی توسی، حکیم خیام نیشابوری، شیخ عطار نیشابوری، شیخ عبدالرحمن جامی، ابوالوفاء بوزجانی، عطاملک جوینی، خواجه نصیرالدین توسی، ابوالفضل بیهقی و ... برخاستهاند. خراسان غربی، رقمزننده رویدادهای بزرگ تاریخ و تحولات سرنوشتساز ایران عزیز، مانند قیام ابومسلم خراسانی، تاسیس اولین حکومت مستقل ایرانی طاهریان، استقبال و میزبانی آبرومند و شکوهمند از حضرت امام رضا به عنوان نقطه عطف تاریخ شیعه، قیام موسوم به سربداران در مقابل بیگانگان ایلخانی و ... میباشد. شهر نیشابور، مرکز فرهنگی و کانون تحولات سیاسی – اجتماعی؛ خراسان غربی در دوران شکوفایی و پویایی نقشآفرینی آن در ایران بزرگ بوده است.
پیشینه و پایگاه فرهنگی شاخص و تاثیرگذار بخش غربی خراسان بزرگ و کهن به عنوان یکی از حوزههای جغرافیای تاریخی-فرهنگی ایران، کاملا شناخته؛ و دارای مستندات تاریخی حجیم و متواتر است. در واقع؛ عبارت «خراسان غربی» حامل پیشینه تاریخی، میراث مشترک فرهنگی و هویت جمعی همه شهرستانهای خراسان امروزی ایران و همه خراسانیان مستقر در استانهای خراسان ایران معاصر است.